28 apr 2025
Naar aanleiding van 80 jaar Bevrijding belooft COMEET aan Freddy om eens langs te gaan. We krijgen een ontroerend erfgoedverhaal te horen, zo’n verhaal waarvoor een erfgoedwerker doet wat hij doet.
Freddy Van Acker over zijn schoonvader als weggevoerde in Duitsland.
Dat hij een boek heeft, dat ik zeker eens moet zien. Freddy Van Acker is al vele jaren vrijwilliger op de Huysmanhoeve in Eeklo. Hij timmert, verft, verzorgt er de tuin, lost problemen op, hij was reuzenbouwer en gaf mee vorm aan Bernard Huysman maar ook aan Niels en Sam, de erfopvolgers van de legendarische Boelare-reuzen Gratiaan en Ermelinde die ooit in de vlammen zijn opgegaan. Dat hij een boek heeft, herhaalt hij. Naar aanleiding van 80 jaar Bevrijding beloof ik Freddy om toch eens langs te gaan. En ik krijg een ontroerend erfgoedverhaal te horen, zo’n verhaal waarvoor een erfgoedwerker doet wat hij doet.
Voor ons ligt een boek, een documentatiemap eigenlijk: Dokumentation. “Ik neem jou mee naar Landkreis Verden in Noord-Duitsland, ergens tussen Bremen en Hannover”, start Freddy Van Acker zijn verhaal. “Verden is een bekende paardenstad. En het ligt ook bij het natuurpark Lüneburger Heide en het Walsrode Vogelpark, heel mooie streek. In 1977 zijn wij daar voor de eerste keer geweest. Mijn schoonvader Lionel Betsens, uit Lembeke, heeft daar tijdens de Tweede Wereldoorlog gewerkt. Hij was een weggevoerde arbeider die als 19-jarige knaap verplicht moest gaan meehelpen in Duitsland op een boerderij. Hij gaf in 1977 aan dat hij heel graag eens opnieuw de streek wou zien waar hij tijdens de oorlog verbleef. ‘Ik zou eens naar Armsen willen gaan’, klonk het. We hebben niet lang getwijfeld en toen beslist om er gewoon naar toe te rijden. Sindsdien kom ik er vaak. We leerden de familie kennen en mensen die hem er gekend hebben, er ontstond een band. In 1979 zijn de buren van daar bij ons op bezoek gekomen naar Eeklo. We hebben er nog altijd contact mee.” Freddy geeft aan dat zijn schoonfamilie heel belangrijk voor hem is: zijn schoonouders zijn Lionel Betsens en Alma De Wispelaere uit Lembeke. Zij vormen de kern van dit verhaal.
“Het was in Kirchlinteln daar vlakbij dat de Belgen, waarvan toch enkele jongens uit Lembeke, tijdens de oorlog soms eens samen kwamen om elkaar te zien. En het was opvallend dat we daar net op bezoek waren en dat een mevrouw mijn schoonvader aansprak toen hij op straat een sigaretje aan het roken was. Ze kende hem nog. Die jongens werden naar daar gebracht om op de boerderij te werken, het waren allemaal plattelandsjongens en boerenzoons die ervaren waren en voor de landbouwers daar waar dat goedkope arbeidskrachten. Ze kwamen in boerengezinnen terecht en afhankelijk van de mensen waar ze terecht kwamen, werden ze goed of slecht behandeld. In die streek kwamen ze van vele landen: België, Oekraïne, Polen, Frankrijk, Nederland…” En er was dus ook een groepje dat uit Kaprijke en Lembeke kwam. “Men spreekt van ‘De Weggevoerden’ want ze werden onder dwang in Duitsland te werk gesteld. Dat was vaak met een traan, soms ook met een lach.” Zo vertelt Freddy het verhaal van een Moerkerkse cafébaas die een Duitse lokale schone beloofd had om terug te keren en met haar te trouwen, maar dat nooit heeft gedaan tot ze op een goede dag in zijn café stond en de Belgische vrouw van de man zei ‘pak hem maar mee, dan ben ik hem kwijt’. Maar het was ook niet allemaal voor te lachen.
In het boek dat Freddy ons toont, zit een brief van Gerard Rutsaert, een neef van Lionel, uit de Antwerpse Heirweg. Het hoevetje staat er nog. “Je moet weten dat elke brief gelezen werd door de Duitsers.” En dat brengt ons bij een heel delicate kwestie. “De broer van mijn schoonvader, Raymond Betsens, was ook weg gevoerd en heel slecht beland op een boerderij waar hij niet fraai werd behandeld. Hij schreef daarover boze brieven naar huis. Die brieven hebben zijn doodsvonnis getekend.” Raymond Betsens kwam om in het kamp Neuengamme. Dat was een Duits concentratiekamp tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het kamp ligt zo’n achttien kilometer ten zuidoosten van Hamburg bij het dorp Neuengamme, ook in Noord-Duitsland. “We hebben enkele keren geprobeerd om het gesprek hierover met mijn schoonvader te voeren en eventueel eens met hem het kamp Neuengamme en de plek te gaan bezoeken. Maar toen we daarover begonnen, klapte mijn schoonvader altijd dicht. Dat moet zoveel pijn hebben gedaan, dat hij er niet wou over praten. We hebben dan ook niet meer aangedrongen.” Maar de trillende stem waarmee Freddy het vertelt, verraadt dat de oorlog ook nog zovele jaren later emoties doet opwellen. “Ik ben er zelf wel geweest”, vertelt Freddy, “Ik heb contact opgenomen met de burgemeester van Neuengamme. Momenteel is het kamp een oefenterrein van het Duitse leger en alleen een herdenkingssteen herinnert nog aan de slachtoffers die er gevallen zijn. De burgemeester is daar met ons naartoe geweest.”
De Duitsers zijn dus wel met het verleden bezig. Al moet je soms wel opletten wat je zegt. “Toen Rudolf Hess gestorven is, die nazileider die jarenlang opgesloten zat in Nürnberg, gaf ik een opmerking daarover en toen had ik wel door dat ik beter gezwegen had.” Anderzijds wordt er ook wel onderzocht wat er in die regio toen allemaal gebeurd is en is er veel herdenking, ook in Duitsland. Zo hebben ze begin de jaren negentig eens alle nationaliteiten die hier gewerkt hebben bij elkaar geroepen, de mensen die nog leefden, om samen te herdenken dat ze hier gewerkt hadden. Ook de Lembekenaars en andere streekgenoten waren daarbij. “Toen is dat boek gemaakt”, vertelt Freddy. “Op een dag bezochten wij een hoeve, vol met kunst beschilderd, daar in de streek en vertelde ik het verhaal van mijn schoonvader. Die man zei dat hij iets voor me had. Dat was dit boek. Tot mijn verbazing stonden daar brieven en getuigenissen in van mensen van Lembeke, die mijn schoonvader allemaal goed gekend heeft. Op een groot feest heb ik toen ook de zoon van de schrijver van het boek ontmoet.” Het is de documentatiemap die gemaakt is bij de reünie van begin de jaren negentig. “Een belangrijk document voor mij. Ik koester dit”, zegt Freddy Van Acker. Inderdaad, Meetjeslands oorlogserfgoed. “Mijn vrouw en haar zussen gaan ook nog elk jaar naar de herdenking van de oorlogsslachtoffers om hun vader te eren.”
Toeval of niet maar het is precies in de gemeente Kaprijke dat NSB Kaprijke-Lembeke-Bentille een digitaal eerbetoon aan alle oorlogsslachtoffers (soldaten, weggevoerden, gesneuvelden, …) heeft ontworpen in samenwerking met Erfgoedcel Meetjesland van COMEET. Op de drie begraafplaatsen, in Kaprijke, Lembeke en Bentille, kan je er op een herdenkingsplaat met de smartphone een QR-code scannen die je bij een lijst brengt waar voorouders die met de oorlog te maken hebben, kunnen opgezocht worden. Indien hun grafconcessie ophield te bestaan en er toch nog een foto van het graf bestaat, kan je digitaal het graf nog bezoeken en kom je over het slachtoffer ook te weten wat zijn of haar rol was tijdens de oorlog. Het gaat over slachtoffers van beide wereldoorlogen en strijders die overzees actief waren. Ook de gemeenten Sint-Laureins en Assenede hebben aangegeven met deze online begraafplaats voor oorlogsslachtoffers en soldaten aan de slag te willen gaan. Op 8 mei 2025 is het 80 jaar geleden dat de oorlog definitief tot een einde kwam. Maar zij die voor onze vrijheid gevochten hebben of geleden hebben, vergeten we nooit.
Op Erfgoedbank Meetjesland kan je de lijsten raadplegen met oorlogshelden en oorlogsslachtoffers.
COMEET heeft, in samenwerking met de lokale erfgoedwerkers en comités 80 jaar Bevrijding, 2 Bevrijdingsroutes gecreëerd om te fietsen. De routes kan je volgen via de Erfoedapp, gratis te downloaden op elke smartphone.
Bevrijdingsroute Lievegem (54 km)
Van dorp tot dorp in Lievegem met enkele opmerkelijke verhalen, de bittere strijd aan het Schipdonkkanaal, een passagierstrein die op ’t Hand door de Royal Air Force wordt aangevallen, het verhaal van een onverzettelijke pastoor die dat met zijn leven bekoopt, neergeschoten vliegtuigen, de rol van Het Leen als munitiedepot en, bij aanvang van de Oorlog, de Slag van Ronsele en Oostwinkel die in de geschiedenisboekjes staat. Download en fiets de route via de ErfgoedApp.
Zo vind je de Bevrijdingsroute van Lievegem!
Bevrijdingsroute Maczek Aalter (62 km)
Van dorp tot dorp in Aalter met de kerk van Bellem die opzettelijk in brand is gestoken, de Polen en generaal Maczek die verschillende keren naar Aalter terugkwam voor herdenkingen na de oorlog, de twee oorlogsvliegvelden en hun rijke geschiedenis, fragmenten uit dagboeken en het dagelijkse leven van toen, verhalen van dappere verzetstrijders en ook hier weer neergeschoten vliegtuigen. Download en fiets de route via de ErfgoedApp.
Zo vind je de Bevrijdingsroute van Aalter!
Erfgoedroute Sint-Antonius Abt in Wippelgem
Kerkfabriek van Wippelgem
Cultuur- en erfgoedpubliek
Stagiaire Chenoa: mijn ervaring bij COMEET
Chenoa Genbrugge, studente Informatiebeheer
Scholen
Jongeren
Marjolein Callens haar stageverhaal bij COMEET
Marjolein Callens (34), student Sociaal Werk
Jongeren
Wil je graag op de hoogte blijven?
