Cultuuroverleg
Meetjesland

Filip Walenta over sporterfgoed

Dieper graven in de schatkist die sportgeschiedenis heet

23 jan 2025

Cultuur- en erfgoedpubliek

Organisatoren

De Evergemse sportkenner Filip Walenta vertelt ons over Karel Van Wijnendaele en Engelse faculteiten sportgeschiedenis. Hij bestudeerde de geschiedenis van de velodroom in Langerbrugge (foto!) en schreef er een begeesterd artikel over. Wij op zoek naar zijn verhaal!

Deel dit verhaal

facebook twitter

“Erfgoed spreekt het buikgevoel aan”

Groeit het project Evergem Ontrafeld langzaam uit tot een heuse heemkundige kring voor de gemeente? Mooi nieuws zou dat zijn! Via de startvergadering voor Evergem Ontrafeld, het gemeentelijk erfgoedproject dat zich deze keer ontfermt over Doornzele, het volgende Ontrafeld-dorp op de agenda, leren we Filip Walenta kennen. Hij is een levende encyclopedie sportgeschiedenis. Sport en erfgoed, dààr willen wij meer over weten.

 

Filip Walenta bij de Huysmanhoeve

 

“Mijn interesse in sportgeschiedenis is heel breed en overstijgt Evergem en zelfs Vlaanderen”, laat Filip Walenta verstaan. “Maar de kennismaking met alle vrijwilligers die met Evergem Ontrafeld bezig zijn, vond ik verfrissend.”
Zoveel kennis, zoveel passie samen. Het triggerde de sporthistoricus uit Evergem om een boeiend en verrijkend artikel te schrijven over de (in 1996 afgebroken) velodroom van Langerbrugge: “De velodroom van Langerbrugge – Herryville (1929-1996)”. Filip Walenta wil dieper graven in de schatkist die sportgeschiedenis ons biedt. “Maar misschien wil je meer weten over mijn achtergrond en hoe ik hier toe gekomen ben, om mij echt te gaan toeleggen om op een academische en methodische wijze in sportgeschiedenis te gaan verdiepen?”

 

Het interview is begonnen, Filip, vertel maar.

Filip Walenta: “Ik ben metereoloog. Ik was militair weervoorspeller bij Meteowing. En sinds mijn pensioen bij het leger ben ik als metereoloog aan de slag bij luchtvaartregulator Skeyes, het vroegere Belgocontrol. Mijn passie voor sport in ontstaan tijdens mijn studies sportwetenschappen. Daar had ik al de microbe te pakken. Ik leerde triathlon kennen en ik heb op kwarttriathlon een heel deftig niveau gehaald. Ik train nog steeds, trouwens. Om een idee te geven: op de kwarttriatlon aan de Boerekreek in Sint-Jan-in-Eremo haalde ik vierde en vijfde plaatsen en op wedstrijden op Belgisch niveau regelmatig top vijftien. Ik heb de sport van dichtbij zien groeien, onder andere door atleten zoals de Lovendegemnaar Karel Blondeel die ook heel veel over de sport weet te vertellen. Ondertussen is het een dure sport geworden, maar wij hebben er in kunnen pionieren. Het fietsen was mijn beste onderdeel en dat bracht me bij ‘Veloclub Karel Van Wijnendaele’. Het is precies deze historische figuur, hoofdredacteur van De Sportwereld en bekend wegens De Ronde Van Vlaanderen, die mij richting sportgeschiedenis heeft geduwd en de goesting om daar veel meer, op academisch en wetenschappelijk niveau, over te weten te komen. Het 50-jarig bestaan van de club in 2014 en de tentoonstelling die we rond Karel Van Wijnendaele organiseerden in De Crypte in Sint-Martens-Latem was de start. Momenteel volg ik aan de Open Universiteit de richting cultuurwetenschappen om ook in Vlaanderen sportgeschiedenis als discipline te verdiepen en uit te bouwen. Zo ver gaat het.

Journalist Karel Van Wijnendaele (pseudoniem van Carolus Steyaert) en Léon Van den Haute, oprichter Sportwereld. (bron: website www.karelvanwijnendaele.be)

 

Karel Van Wijnendaele = De Ronde Van Vlaanderen

Filip Walenta: “Correctie! Léon Van den Haute = De Ronde Van Vlaanderen. Hij organiseerde de eerste Ronde Van Vlaanderen en was de eigenaar van De Sportwereld (later opgegaan in Het Nieuwsblad), Van Wijnendaele komt pas in de jaren twintig en dertig op het voorplan. Maar Leon wordt bijna nooit meer vermeld. Weet je, bij VC Karel Van Wijnendaele was ik voorzitter en dat was zo’n beetje een breekpunt. Ik wou steeds meer weten over de roots van onze sport, dieper graven, en ik vond dat als bestuurder van de vereniging belangrijk om erfgoed en toerisme te betrekken in dat verhaal.”

 

Veel sportclubs zijn daar helemaal niet mee bezig maar in hun archieven zit zoveel geschiedenis, zoveel verhaal. Vaak zit dat in kartonnen dozen verstopt onder één of andere tribune, zelfs bij professionele clubs.

Filip Walenta: “Exact. En ik wil hen uit het cocon van ‘puur sport’ halen. In Groot-Brittannië staat men daar veel verder mee. Ik schrijf artikels voor Engelse blogs en heb contacten met MMU (Manchester Metropolitan University) en DMU (De Montfort University Leicester) waar sportgeschiedenis echt een richting, een vakgebied is. In Vlaanderen is dat een cursus binnen het vakgebied Lichamelijke opvoeding en bewegingswetenschappen, dat is het verschil. In Engeland heeft elke professionele sportclub ook een eigen museum, daar hebben de erfgoedwereld en de sportwereld elkaar echt wel gevonden. Daar is zoveel mee te doen, kijk hoe patriottisme en nationalisme met erfgoed aan de slag gaan. Erfgoed, roots, dat spreekt het buikgevoel aan. Die kracht van identiteitsvorming. Voor een club is dat goud waard.”

 

Skills en vaardigheden

En ik krijg meteen het verhaal van de Wolverhampton Wanderers te horen en het prachtige Moulineux Stadium, de Belgen die er gespeeld hebben. In ruil geef ik Filip een rondleiding in provinciaal streekcentrum Huysmanhoeve: de eeuwenoude geschiedenis, de bezoekjes van Roger De Vlaeminck toen zijn (betreurde) vriend Antoine Huysman er dagelijks koffie kwam drinken, de inzet van de vrijwilligers, de rol van het Plattelandscentrum als motor, het toeristisch infokantoor… “Nog nooit geweest maar bij een zomers fietstochtje stap ik zeker eens af”, verzekert Filip.

 

Wat wil je bereiken in de nabije toekomst?

Filip Walenta: “Eerst en vooral wil ik afstuderen. Ik werk momenteel een werk af voor de Open Universiteit over de herdenkingscultuur na de Tweede Wereldoorlog. Door die studie te doen, werk ik aan skills en vaardigheden waarmee ik beter feiten leer plaatsen in de geschiedenisbalk. Ik leer kritisch en correct met bronnen om te gaan. Ik vind dat belangrijk om geloofwaardigheid op te bouwen als expert sportgeschiedenis, niet alleen in de wereld van (sport)erfgoed maar ook in de academische wereld. Ik vind het fantastisch om mijn twee passies sport en geschiedenis te kunnen combineren. Ten tweede wil ik verder van sportgeschiedenis mijn speeltuin maken door mijn kennis ervan nog verder te verdiepen en te delen met anderen. Ik geef heel graag lezingen. De lezing die ik kon geven voor Evergem Ontrafeld over de piste in Langerbrugge was heel fijn. Een boek zal er ook komen: over Van Wijnendaele of de vroege wielersportgeschiedenis. Ik vind het fantastisch om terug te keren naar het begin van de wielergeschiedenis. De link met de paardensport is frappant. Hoe mensen die koetsen assembleerden, de Fransen Pierre Michaux en zijn zoon Ernest, eerst op vier wielen en dan op twee wielen de vélocipède ontwikkelden weg van het idee ‘loopfiets’, maar wel nog zonder ketting. Hoe dat op de Britse eilanden evolueerde naar races voor de middenklasse en, op de weg, naar een snellere en meer propere mobiliteit. De wegen slibden dicht naar de steden toe vanwege het te veel aan paard met kar, het te veel koetsen. Er moest ook full time paardenmest geruimd worden, Londen had daar mensen voor in dienst! Het toenmalige prototype van de fiets was een schitterend alternatief. En al gauw waren er ook wedstrijden. Naar analogie met de paardenraces werden velokoersen georganiseerd en velodrooms gebouwd om die velokoersen te kunnen volgen. Vergeet hierbij ook de invloed van het gokken niet. Dat was manifest aanwezig op de paardenkoersen, op de regatta’s waarbij roeiclubs het tegen elkaar opnamen en dus ook in de wielrennerij. In zo’n velodroom hou je het publiek, en dus ook het geld van de catering én het gokgeld, in huis. In Vlaanderen kwam daar het aspect van de dorpskermissen bij. Heel vroeger draaide kermis vooral rond eten en drinken. Maar toen de plaatselijke cafébazen rond het dorp liever de verkoop van drank en eten binnenshuis hielden, begonnen de forains (foorreizigers) te innoveren. Alle nieuwigheden werden op de kermis vertoond, tegen betaling weliswaar: de toverlamp, de eerste toestellen op elektriciteit, de gloeilamp, de eerste filmprojector en dus ook de eerste fiets. Zo ontstond al heel vroeg in ons land de kermiskoers en het is nog altijd een wonderlijk verschijnsel want nergens ter wereld kan je zo dichtbij als coureur naar wielerwedstrijden gaan. Dat was één van de redenen waarom al die bekende wielrenners uit Groot-Brittannië, Amerika, Australië, Azië, Oost-Europa en nu uit Afrika in België terecht komen bij het begin van hun carrière: ze kunnen hier tijdens de zomer op elke doordeweekse dag een koers rijden op een boogscheut van hun huis en in de winter is er de cyclocross en de piste. Dat is een paradijs voor die sporters. Wist je trouwens dat Staf Boone uit Gent, die vroeger vlakbij de Bijloke woonde, één van de eersten was die dat deed: buitenlandse coureurs onderdak geven en hen hier laten rijden?”

 

Sport heeft een plek in de erfgoedwereld!

Filip Walenta: “Absoluut. Ik wil graag sportgeschiedenis erkend zien als vakgebied en ik voel dat ik daar toch een beetje pionier in ben in Vlaanderen. De Belgische kermiscultuur is door UNESCO erkend als erkend cultureel werelderfgoed. Processies, tradities en zelfs ons Meetjeslands krulbollen is erkend als Vlaams cultureel erfgoed. Ik wil het wielrennen in Vlaanderen ook erkend zien als immaterieel erfgoed.

Wie de sporterfgoedblogs van Filip Walenta wilt lezen kan terecht in zijn virtueel sportmuseum: www.karelvanwijnendaele.be

 

Sport en Erfgoed? COMEET denkt mee!

Dit jaar, op 27 april 2025, is het thema van Erfgoeddag ‘Game on’ en staat erfgoed rond sport en spel centraal. COMEET en Erfgoedcel Meetjesland zitten graag mee aan tafel rond elk project dat sporterfgoed en -geschiedenis een prominentere plek in ons erfgoedlandschap wenst te geven, ook los van Erfgoeddag. De passie van Filip Walenta werkt alleszins aanstekelijk en maakt duidelijk dat het verhaal van onze sporters, vaak ook gewoon het verhaal van onze maatschappij belichaamt. Ook voor hulp bij het beter bewaren, behoud & beheer, van sportarchieven steken wij graan een helpende hand toe: dat kan gaan van advies, het ter beschikking stellen van onze uitleendienst, het zoeken naar middelen tot vorming in adequaat beheer.

Bron hoofdfoto artikel: KVE Gent

Gerelateerde verhalen

Een familie in oorlogstijd: de bevrijding in Terdonk tijdens de Tweede Wereldoorlog

Guy Erbo

Cultuur- en erfgoedpubliek

Mislukte Roof: moord op rijkswachter August Ally

Guy Erbo

Cultuur- en erfgoedpubliek

Woonzorgcentrum bevat schat aan kennis en informatie

Femke Vermeire van WZC De Linde in Waarschoot

Cultuur- en erfgoedpubliek

Erfgoedvrijwilligers