Erfgoed
Kennisdossier
Tips & Tricks / Aan de slag
Download hier of onderaan de infofolder in pdf-versie.
Energiekosten stijgen voor iedereen. Steden en gemeenten worden overspoeld door vragen over energetische maatregelen zoals het isoleren van de buitengevels en het dak, het aanpassen van het buitenschrijnwerk of het leggen van zonnepanelen. Erfgoedpanden zijn meestal niet gebaat met standaardoplossingen. Die doen een historisch pand vaak meer kwaad dan goed. Ze verdienen een eigen aanpak.
Surf naar www.geo.onroerenderfgoed.be. Geef je adres in en klik op het pand waarvan je de erfgoedwaarde wil weten.
Panden met erfgoedwaarde vertellen ons veel over het verleden en over onze identiteit, ze maken een plek uniek, bieden kwaliteit aan de omgeving en vormen een belangrijk deel van ons collectieve geheugen. Vanuit circulair oogpunt kunnen erfgoedpanden bovendien als intrinsiek duurzaam worden beschouwd.
Ondoordachte ingrepen kunnen de ruimte verstoren en de erfgoedwaarde en beeldondersteunende rol van deze gebouwen onderuit halen.
Natuurlijk wel! Ook erfgoedpanden kunnen energetisch verbeterd worden zonder afbreuk te doen aan de erfgoedwaarde. Maar belangrijker nog is je gebruikersgedrag af te stemmen op jouw pand of woonst. Door de manier waarop je met jouw pand omgaat, kan je vaak al grote resultaten boeken.
Pas je bovenstaande gebruikstips toe en heb je toch nood aan structurele ingrepen? Dan verwijzen we naar het overzicht hieronder, waarop je mogelijke ingrepen en maatregelen per gebouwdeel ziet. Het blijft wel belangrijk om weloverwogen te werk te gaan en op maat te bekijken welke mogelijkheden op jouw pand van toepassing zijn. Gespecialiseerde restauratiearchitecten en -aannemers kunnen je hierbij helpen.
Hoe voller de batterij, hoe groter de te behalen energiewinst.
Vervang verouderde technische installaties en zorg voor een regelmatig onderhoud en controle van je huidige installatie.
Plan je aanpassingen aan een technische installatie? Let er op dat de leidingen eventueel waardevolle interieurelementen niet schaden.
Overweeg je zonnepanelen? Besteed aandacht aan de plaatsingswijze, het uitzicht, de oriëntatie en de afstemming van de plaatsing op het huidige gevel- en dakuitzicht om de impact op de beleving van het erfgoed en de erfgoedwaarde zo beperkt mogelijk te houden.
Beschikt je woning over spouwmuren? Dan kan je de luchtspouw na-isoleren zonder het uitzicht van je woning aan te tasten. Je spouw moet minstens 5 cm breed zijn. Je laat je best bijstaan door een specialist om een correcte uitvoering te garanderen.
Is er geen luchtspouw aanwezig? Dan kan je je muren ofwel langs de binnenzijde ofwel langs de buitenzijde isoleren. Stel jezelf volgende vragen: Is er een waardevolle interieurafwerking aanwezig? Nee? Binnenisolatie is een optie. Laat je bijstaan door een specialist om de bouwtechnische mogelijkheden te bekijken.
Heeft het pand of de specifieke gevel een kenmerkend en/of beeldbepalend uitzicht? Nee? Buitenisolatie is een optie. Laat je bijstaan door een specialist en kies bij de uitvoering en afwerking voor een duurzame aanpak en materiaalgebruik.
Is het antwoord op beide vragen ‘ja’, dan is het na-isoleren van alle muren geen goed idee. Mogelijk kan je wel minder zichtbare gevels aanpakken.
Hingen er vroeger luiken aan je woning? Hang er opnieuw. Ze vormen een thermische buffer, net zoals gordijnen.
Breng tochtstrips aan in de raamkaders, of een tochtborstel onder de deur.
Plaats een achterzetraam om je historisch of waardevol raam te behouden en toch te voldoen aan de hedendaagse isolatie-eisen.
Heeft het glas weinig of geen erfgoedwaarde? Vervang het glas in het bestaande schrijnwerk.
Kunnen de huidige ramen niet hersteld worden? Vervang je raam naar het bestaand historisch model met comfortverhogende aanpassingen.
Raadpleeg altijd een expert over vloerisolatie. De huidige bouwtechnische staat en de erfgoedwaarden hebben invloed op de keuze of en hoe je gaat isoleren.
Zonder erfgoedwaarde
Je kan de hele vloer vervangen door een geïsoleerde vloer. Let op dat dit niet ten koste gaat van waardevolle interieurelementen zoals deuren en plinten.
Met erfgoedwaarde
Is er een kelder of kruipruimte, of een verdieping zonder waardevol plafond? Dan kun je aan de onderzijde van de vloer isolatie toevoegen.
TIP Het kan interessant zijn om het isoleren van de vloeren te combineren met het plaatsen van vloerverwarming, met het oog op de eventuele installatie van een warmtepomp.
Geen waardevolle interieurafwerking en/of uitgesproken dakconstructie?
Isoleer langs de binnenzijde
+ het uitzicht van je woning blijft behouden
– de bruikbare hoogte vermindert een beetje
Voorwaarde: een onderdak
Isoleer langs de buitenzijde
Afhankelijk van de dakvorm, de aanwezigheid van dakkapellen, kenmerkende erfgoedelementen, het beeldbepalende karakter …
+ de dakconstructie blijft onaangeroerd
– het uitzicht en de hoogte van het dak wijzigen
Idealiter wordt de bestaande dakbedekking gerecupereerd om de impact van het veranderende uitzicht te beperken.
TIP
TIP Maakt jouw pand deel uit van een eenheidsbebouwing? Hou bij je keuzes rekening met de gemeenschappelijke kenmerken van de bebouwing en probeer krachten te bundelen met de andere eigenaars om de financiële haalbaarheid van de gewenste ingrepen te vergroten.
Kocht je vanaf 2023 een ééngezinswoning of appartement met een energieprestatielabel (EPC) E of F, en beschermd en/of opgenomen in de inventaris bouwkundig erfgoed, dan ben je vrijgesteld van de Vlaamse renovatieverplichting die oplegt dat je pand binnen vijf jaar na aankoop ten minste EPC-label D moet halen. Voor niet-residentiële erfgoedpanden geldt een gedeeltelijke vrijstelling.
Wanneer je gaat verhuren zijn er wel enkele verplichte normen voor verwarmde leefruimtes, zoals de aanwezigheid van dubbel glas en een minimumisolatie van het dak of de zolder.
Meer info over de uitzonderingsmaatregelen voor beschermd en/of geïnventariseerd erfgoed vind je op de website van Agentschap Onroerend Erfgoed.
Voor beschermd Erfgoed
Neem contact op met Agentschap Onroerend Erfgoed voor werken, toelatingen en financiële ondersteuning bij beschermd erfgoed.
Voor vastgesteld en niet vastgesteld erfgoed
Kijk op het overzicht van de erkende IOED’s op de website van Agentschap Onroerend Erfgoed na of je gemeente is aangesloten bij een intergemeentelijke onroerend-erfgoeddienst (IOED).
Er bestaat een erfgoedlening aan een lage interestvoet voor werken aan vastgesteld erfgoed.
TIP Ga je voor energetisch advies te rade bij een regionaal energiehuis? Vermeld dat je woning over erfgoedwaarde beschikt, zodat de consulent hier rekening mee houdt.
Met dank aan onze collega van IOED Meetjesland om mee te werken aan de infofolder.
Deze publicatie kwam tot stand door de werkgroep Erfgoed & Energie van het Netwerk Onroerend Erfgoed .
Verantwoordelijke uitgever: Netwerk Onroerend Erfgoed (NOE)
Jaar van uitgave: 2023
Wil je graag op de hoogte blijven?